Blogowanie pod Jemiołą 2016- etymologia narodzenia

Dzisiejszy wpis bierze udział w akcji „Blogowanie Pod Jemiołą”, w której blogerzy z grupy Językowo-Kulturowi chcą Wam przybliżyć święta. Codziennie od 1 do 24 grudnia jedno z nas publikuje wpis o tematyce świątecznej (więcej o akcji oraz harmonogram wpisów tu). Wczoraj wpis jemiołowy ukazał się u Izy z bloga Angielski Dla Każdego (link), a jutro zaskoczy nas czymś świątecznym Magda z Madou en France (link). Pamiętajcie też, że w tym roku organizujemy dla Was wspólny konkurs jemiołowy na blogu grupowym (link)

BPJ-kwadrat-bez-tla-240x240

Akcję możecie pamiętać już z zeszłego roku. Wtedy pisałam Wam o pochodzeniu świątecznych symboli, w tym o zawitaniu na Wyspach choinki (link). Tym razem mam dla Was coś językowego.

Zajmę się pochodzeniem słowa narodzenie. Tym słowem nie będzie jednak Christmas, bo jego etymologiczna historia jest krótka i oczywista i … nie zawiera w sobie po angielsku słowa narodzenie (Christmas pochodzi ze staroangielskiego Cristes mæsse od słów Christ i mass – msza). Chcę Wam przedstawić rdzeń -NAT-, który pochodzi z łacińskiego nativitas i oznacza narodzenie. Znajomość znaczenia rdzenia jest o tyle istotna, bo może pomóc w zapamiętaniu nowych wyrazów, które go w sobie zawierają. Udowodniłam Wam to nieraz przy okazji wpisów z działu etymologia (na górze, w zakładce słownictwo) i mam nadzieję, że dziś też udowodnię, że warto w ten sposób odszyfrowywać wyrazy.

nativity-29Rdzeń -NAT- znajdziemy oczywiście w słowie the Nativity (nativity/nəˈtɪvɪti/), które tak jak Christmas oznacza Boże Narodzenie, lecz w znaczeniu nie świąt, ale w religijnym znaczeniu Narodzenia Pańskiego (the Nativity of Jesus).
– The study of 1,000 parents found that one in five do not encourage their children to associate Christmas with the Nativity.

The Nativity możemy też często spotkać w malarstwie, w ogólnorozumianej sztuce, w której dzieła przedstawiające sceny narodzenia będą właśnie tak zatytułowane. Nativity (scene) to także szopka bożonarodzeniowa : As a little girl, my favourite thing to do was sit by the nativity and look at the little baby wrapped in swaddling cloth, the angel and animals in the manger. Jeżeli zaś uczycie dzieci to na pewno nie raz odgrywaliście z nimi nativity play, czyli jasełka.

Ten sam rdzeń możecie znaleźć w słowie natal/ˈneɪt(ə)l/ oznaczającym urodzeniowy, związany z narodzeniem np.
– This was a fate shared by many women in this time, a result of a high birth rate and poor natal care.
9692
Teraz już możecie się domyślić pochodzenia naszych słów takich jak badania prenatalne czy neonatologia. To ostatnie jest związane bezpośrednio z łacińskim wyrazem łac. neonatus – noworodek, który ciągle ma w swojej łacińskiej wersji rdzeń -NAT-. A propos, noworodek po angielsku to oprócz popularnego newborn także zawierający rdzeń -NAT- neonate /ˈniːə(ʊ)neɪt/:
– Passive antibodies transferred across the placenta during pregnancy provide protection for neonates, but this protection is lost fairly soon.

Kolejnym przykładem jest wyraz, który na pewno znacie – native oznaczający ojczysty, rodowity, rdzenny, miejscowy, tubylczy.

Rdzeń -NAT- zawiera też wyraz cognate/ˈkɒɡneɪt/, który oznacza jako przymiotnik pokrewny (w znaczeniu język lub wyraz) lub spokrewniony (wywodzący się od wspólnego przodka) a jako rzeczownik wyraz pokrewny lub osobę spokrewnioną:
– It’s a very old word, with cognates in most Germanic languages.
– English mother and German Mutter are cognate words
– There is a major problem with some views concerning new developments in anthropology and cognate disciplines

Co ciekawe, w języku prawniczym cognate to osoba spokrewniona ze strony matki natomiast osoba spokrewniona przez wspólnego męskiego przodka to agnate /ˈaɡneɪt/ (-NAT-)

Porównajcie:
– A kin group usually includes cognates of all degrees and godparents.
– the heir will be the nearest agnate

Ostatni przykład na dziś z rdzeniem -NAT- to słowo innate /ɪˈneɪt/ oznaczające wrodzone (np. umiejętności, zdolności, wiedzę) np.
– They have an innate sense of rhythm and produce music using basic instruments
– The annual concert was a fusion of education and entertainment as the kids displayed their innate talents
– An innate knowledge of good and evil

Co ciekawe:

te wyrazy, na które miał wpływ język francuski przyjęły rdzeń -NAI- stąd takie słynne słowo jak renaissance niosące znaczenie rdzenia  to be born.

baner-na-blog-600x200