Podiatrist / Pediatrician co za różnica

No i mamy już końcówkę lutego. Dawno mnie tu nie było i winna Wam jestem przeprosiny, że nie dawałam Wam znać, że wszystko gra. Nawet na blogowego Facebooka nie wchodziłam ;-(

A tymczasem wszystko gra, tylko jestem ciągle zajęta, nadal pracuję w księgowości (tak w księgowości jakby ktoś nie doczytał wcześniej). Tylko teraz już nie w biurze rachunkowym a w pewnej firmie, gdzie prowadzę pełną księgowość. Z angielskim w pracy mam dużo mniejszą styczność niż kiedyś, choć zdarza mi się odebrać jakiś telefon w tym języku (w sprawach zamówień, nie w sprawach księgowych). Mój angielski trochę „rdzewiał” i tęskniłam też za nauczaniem, dlatego choć praca księgowej jest na pełny etat to szukałam też pracy w szkole językowej. Udało się i od października 2018 pracuję jako lektor angielskiego w szkole językowej w sąsiednim miasteczku. Mam tam 6 godzin w tygodniu, niby nie wiele, ale każda lekcja jest z ludźmi w innym wieku i na innym poziomie języka, więc jest trochę dodatkowego „dłubania”, przygotowywania lekcji, wiecie każdemu co innego. Do tego dochodzi dwójka małych dzieci i okres jesienno-zimowych przeziębień. Rozumiecie, więc, że nie miałam czasu na bloga. Nadal go nie mam i wielkiej poprawy nie mogę obiecać, ale się postaram.

 

Przejdę do konkretów. Dziś słów kilka o rdzeniu ped– i o słowach, które ten rdzeń tworzy a więc przed Wami kolejny wpis etymologiczny.

Spójrzcie najpierw na wyrazy zawarte w tytule. Pewnie oba kojarzą Wam się z lekarzem i pewnie jeden z nich to pediatra. Racja. Tylko który? Dajcie sobie chwile na zastanowienie a ja wam powiem, że…..

Pediatrician to lekarz, który leczy dzieci, czyli pediatra. Podiatrist to specjalista od chorób stóp, czyli podiatra. Choć nie widać tego na pierwszy rzut oka oba wyrazy pochodzą od rdzenia ped-. Tylko jak to możliwe, że wyrazy o różnym kręgu znaczeniowym pochodzą od tego samego rdzenia? Przyzwyczaiłam Was do swoich wpisów etymologicznych, które ułatwiają zapamiętywanie wyrazów a nie utrudniają (więcej wpisów z tej serii znajdziecie tu) . Otóż dziś poznacie dwa rdzenie ped- . Jeden pochodzący z greki a drugi z łaciny.

Pediatrician, czyli pediatra pochodzi od greckiego rdzenia ped– oznaczającego „dziecko”. Od razu skojarzy wam się pewnie wyraz pedagogy, czyli pedagogika. Co ciekawe , już w Starożytnej Grecji, istniała taka osoba jak pedagogue, która była niewolnikiem eskortującym chłopców z i do szkoły, uczyła ich dobrych manier i pomagała w nauce. Dziś to słowo (pedagogue) oznacza po prostu nauczyciela, ale często ma wydźwięk pejoratywny – nauczyciela nudnego, sztywnego i pedantycznego.
Kolejnym wyrazem wywodzącym się z tego rdzenia jest słowo pedant oznaczające pedanta, kogoś skrupulatnego, nadmiernie przywiązującego wagę do porządku. W języku angielskim pedant to ponadto ktoś nadmiernie przechwalający się swoją erudycją a także nudny, schematyczny nauczyciel.

A teraz przejdźmy do łacińskiego rdzenia -ped-, który jest bardziej zagmatwany. Pochodzi od łacińskiego wyrazu pes oznaczającego „stopę” i od greckiego wyrazy pous (z rdzeniem pod-) również oznaczającego stopę. Tym samym istnieją w języku angielskim wyrazy z rdzeniem -PED – oznaczającym dziecko lub stopę i z rdzeniem -POD- oznaczającym stopę. Ten ostatni rdzeń widać we wspomnianym wcześniej słowie podiatrist oznaczającym lekrza od stóp – podiatrę.
Więcej przykładów znajduję na łaciński rdzeń ped (stopa) niż pod. Stąd mamy w angielskim takie wyrazy jak pedicure (to akurat z łaciny a potem francuskiego), czyli dbanie o stopy i paznokcie u nog. Stąd wywodzi się wyraz pedestrian oznaczający pieszego a w bardziej historycznym znaczeniu piechura, czyli kogoś kto chodzi pieszo. Taki ktoś w dawnych czasach nie był nikim wyjątkowym. Ciekawe jest inne przymiotnikowe znaczenie tego słowa jako coś zwykłego, przyziemnego (blisko ziemi niczym stopa), prozaicznego. Może przykłady więcej powiedzą:

‘While politicians endlessly discussed the great issues facing Russia, the Russians worried about such pedestrian concerns as finding enough food, shelter and clothing..

‘His descriptions are often quite pedestrian and sometimes strangely inept.’

‘The second half was more pedestrian due to some extent to the pitch cutting up and also to Borris’ big lead.’

‘Otherwise the same old struggle to make sense of what looks like very pedestrian work from last week.’

Kolejnym wyrazem pochodzącym od łacińskiego rdzenia -ped- jest wyraz expedient /ɪkˈspiːdɪənt/oznaczający stosowny, właściwy, celowy, korzystny (nie koniecznie pod względem moralnym). Trudno to skojarzyć ze stopą, ale spróbuję. Expedient pochodzi od łacińskiego słowa expedire oznaczającego „przygotowywać coś” a przecież by coś przygotować trzeba ruszyć się z miejsca, a więc przejść się. Pomogło? Może wyraz zapamiętacie też dzięki przykładom:

It might be expedient not to pay him until the work is finished.

The management has taken a series of expedient measures to improve the company’s financial situation.

It is often more expedient to take the train to New York than to drive and try to find  a parking place.

Podobnie wygląda sprawa z wyrazem expedite/ˈɛkspɪdʌɪt/ oznaczającym sprawnie coś załatwić (pewnie kiedyś tylko pieszo, nie?), przyśpieszyć jakiś proces np.

The new sales department was looking for ways to expedite the shipping and billing of incoming orders.

‘he promised to expedite economic reforms’

‘The 2008 Games are simply expediting development and giving a sharp focus to development programmes.’

‘Foreign aid can also have a role, but mainly only to expedite this growth once it starts.’

Znając już dwa wyrazy na ex i znając historię rdzenia, bez problemu podacie kolejny wyraz czyli expedition/ɛkspɪˈdɪʃ(ə)n/ , czyli wyprawa, ekspedycja (na nogach przecież 😉) Drugie znaczenie tego wyrazu to szybkość, sprawność, with expedition oznacza sprawnie, szybko:

‘I intend to conduct the inquiry with expedition and to report as soon as possible.’

‘I think if you wanted a stay, it would be quite normal for an undertaking to prosecute proceedings with urgency or expedition.’

Ostatni wyraz, który chcę dziś podać i który wywodzi się z tego rdzenia to słowo impediment oznaczającego jakąś wadę lub kalectwo (np. speech impediment) ale także przeszkodę w czymś. Wyobraźmy sobie, że ktoś przeszkodził nam w czymś, stanął nam na drodze do osiągnięcia naszego celu (stopami 😉 ), wszedł z butami w nasze życie (stopami właściwie) i przeszkodził nam. Czy teraz zapamiętacie to słowo. Dodam oczywiście jeszcze przykłady:

‘No such impediments exist in the private sector.’

‘Often, their very human needs come across as clunky impediments to economic progress.’

‘But compliance costs are a very major impediment to growth for smaller businesses.’

 

I jak Wam się podobał koleny wpis z serii Etymologia? Dajcie znać w komentarzach.

-Aga