-tract- znaczy ciągnąć. Etymologicznej zabawy cd.
Etymologia to zapomniana dziedzina w nauce języka. Na studiach właściwie nie tknięta. Zainteresowałam się nią dopiero prowadząc blog i po pierwszym sukcesie wpisu „-Bell- znaczy wojna”, który ukazał się nawet drukiem w prasie (tu link) postanowiłam kontynuować przeglądanie słownika etymologicznego (papierowego niestety nie mam, korzystam z Online Etymology Dictionary ). Dziś pokażę Wam kolejny wynik mojego śledztwa, mam nadzieję, że taka opowieść o słowach pomoże Wam zapamiętać kilka nowych słów.
Dziś opowiem Wam o wyrazach posiadających rdzeń -tract-, który pochodzi od łacińskiego trahere oznaczającego ciągnąć. Na dowód podam za przykład znany i po polsku wyraz traktor (ang. tractor), czyli ciągnik, urządzenie, które coś ciągnie (pług). Ciągnie, dzięki temu, że posiada koła które mają dobrą przyczepność (traction) i ‘przyciągają’ się jakoby do powierzchni a nie po niej ślizgają.
Ludzi, choć nikt nikogo na siłę nie ciągnie, ale jak najbardziej i bez przymusu może ich coś do siebie przyciągać, mogą czuć do siebie pociąg (attraction); po angielsku całe to przyciąganie choć z polskim ciągnięciem wydaje się nie mieć nic wspólnego to jednak zawiera rdzeń przyciągania, nasze –tract- , wiecie już, co stoi za tym całym przyciąganiem np. jak ktoś jest attractive (atrakcyjny, przyciągający).
Ciągnąć wręcz wlec może się nam też czas. Przeciągać coś w czasie, przedłużać to po angielsku protract (v)/prəˈtrakt/ a coś przeciągające się jest protracted (a) np. protacted strike, protracted struggle in court (przeciągająca się walka w sądzie) czy proctracted illness.
Kolejny wyraz zawiera prefix –de, który jak pewnie wiecie, albo dowiecie się teraz, wprowadza przeciwne lub negatywne znaczenie. Wyrazem tym jest detract /dɪˈtrakt/, który oznacza umniejszać coś (np. czyjeś osiągnięcia), zakłócać coś, szkodzić czemuś (np. czyjejś reputacji), ale także odwracać (jakoby odciągać) czyjąś uwagę tj. draw away from = detract attention from sth.
Przykłady ze słowników:
We should not allow her personal difficulties to detract from her public achievements.
Choose a design that fits in with the style and scale of your home, otherwise you could detract from its value and end up living in a fortress.
The fact Colin never won Olympic gold does not detract one bit from his achievements.
Kolejny wywodzący się od rdzenia –tract- to retraction czyli odwołanie, cofnięcie (czegoś co się np. powiedziało). Prefix –re nadaje w języku angielskim znaczenie albo powtarzania czynności (np. repeat, regain, rebuild, return, remarry, resell, rewrite) albo cofania, odwracania, odwołania czegoś (reverse, recall, retract, rewind). Nasz wyraz retraction też jest takim cofaniem czegoś (drawing back), (ciągnięciem w tył?) np.
The following week , the news paper reluctantly printed a retraction of the errors in the article, but the damage has been done.
Ostatni wymieniany przeze mnie wyraz z tym rdzeniem nie jest związany na pierwszy rzut oka z ‘ciągnięciem’, jednakże uwierzcie na słowo, że wyraz intractable /ɪnˈtraktəb(ə)l/ oznaczający trudny do rozwiązania, nierozwiązywalny, nieustępliwy, nieuleczalny też pochodzi od trahere i zawiera rdzeń –tract-.
Intractable odnosi się i do ludzi i do jakiś sytuacji czy problemów. Mówiąc the army’s corruption is the country’s intractable problem mamy na myśli, że korupcja generalicji jest nierozwiązywalnym problemem w kraju (tak jakby nie da się tego zmienić, przeciągnąć na dobrą stronę), an intractable alcoholic jest nieuleczalny i sięga po butlę zaraz po detoksie (nie da się go od tego odciągnąć), a cancer patient may suffer intractable pain (nieustępliwy ból, którego nie można draw (ciągnąć) back – cofnąć.
Mam nadzieję, że spodobałam Wam się kolejna próba opowiadania o słowach poprzez ich pochodzenie. Napracowałam się i naszukałam, aby przygotować ten post, więc mam nadzieję, że jeśli Wam się podoba to dostanę jakiś pozytywny feedback, komentarz, udostępnienie lub chociaż lajka ;-).
Nie myślałam, że traktor może wnieść tyle nowych słówek do mojego życia 😉
Bardzo podoba mi się ten pomysł 🙂
cieszę się 😉 postaram się jeszcze w kwestii etymologii czymś zaskoczyć 😉
Etymologia jest jednak fascynująca. Świetny artykuł.
Prawda 😉 Złapałam bakcyla, juz prawie gotowy kolejny etymologiczny wpis 😉