Wspólny przodek angielskiego i włoskiego i dzisiejsze jego ślady

Witajcie,
Przed Wami kolejny wpis z cyklu „Miesiąc Języków”. Za nami już dzień angielskiego, chińskiego, francuskiego, kirgiskiego, niemieckiego, rosyjskiego i szwedzkiego. Na koniec z języków obcych został nam… włoski. Jak zwykle przy tej akcji linki do wpisów na innych blogach piszących z okazji dnia włoskiego, znajdziecie pod spodem.

Na pierwszy rzut oka a raczej od pierwszego usłyszenia włoski wydaje się nie mieć wiele wspólnego z angielskim. Języki te brzmią całkiem inaczej, angielski należy do rodziny germańskiej języków a włoski do rodziny języków romańskich jednak oba należą do tej samej, większej rodziny językowej – języków indoeuropejskich oraz jednego ze swych przodków mają wspólnego … łacinę.
Postaram się dziś przedstawić kilka łacińskich rdzeni, z których powstały zarówno angielskie jak i włoskie słowa. Włoskiego nie znam, więc naszukałam się trochę czy dany łaciński rdzeń ma swój odpowiednik we włoskim. Włoskie słowa wyszukiwałam w internetowym słowniku glosbe oraz Collins Dictionary.

Oczywiście rdzeni łacińskich od których pochodzą niektóre angielskie słowa jest całe mnóstwo. Dziś pokażę tylko kilka. Jeśli chcecie więcej to przedsmak tematu znajdziecie we wpisie Bell znaczy wojna, gdzie dowiecie się, że wyrazy jak antebellum, Bellatrix czy Bellona nie mają nic wspólnego z włskim słowem bella czyli piękna. A dziś na odwrót kilkanaście słów które zarówna po włosku i angielsku wywodzą się od takiego samego rdzenia.

Pierwszy na tapetę idzie rdzeń –spec- pochodzący od łacińskiego czasownika specere oznaczającego patrzeć, obserwować, rdzeń –specta- od łacińskiego spectare również oznaczającego patrzeć oraz rdzeń –spic- od łacińskiego spicere (3 konjugacja) również oznaczającego patrzeć.
Stąd też mamy po angielsku wyraz suspect (v) czyli patrzeć podejrzliwie na kogoś, podejrzewać, przypuszczać oraz włoski odpowiednik sospettare.
Mamy angielski przymiotnik auspicious oznaczający dobrze wróżący, pomyślny, dobre widoki na przyszłość oraz włoski wyraz auspicio czyli przepowiednia, wróżba.
Jak na kogoś patrzymy z szacunkiem to my go angielsku (v) respect a po włosku rispettare. Podobnie jak coś oglądamy, badamy, kontrolujemy, przeprowadzamy inspekcję czyli ang. inspect / wł. ispezionare.
Innymi angielskimi przykładami słów zbudowanych na którymś z tych rdzeni są np. : spectator (widz), spectacles (okulary) , spectacular (widowiskowy), conspicuous (rzucający się w oczy, widoczny)

Następnym łacińskim rdzeniem jest –vert- pochodzący od vertere czyli skręcać, odwracać itp. stąd też angielskie invert (odwracać) oraz włoskie invertire . Jak ktoś się nawraca to po angielsku on (V) convert a po włosku convertire . Jak ktoś robi coś odrotnie, ‘odwraca się’ obowiązujących konwencji, działa niestosownie, niegodziwie to on jest po angielsku perverse (adj.) a po włosku perverso , czyli osoba taka to pervert (ang) lub pervertito (wł) i do takich osób mamy awersję czyli odrazę, ewentualnie aversion (ang) lub avversione (wł). Ostatni wyraz, który znalazłam, że też pochodzi od tego rdzenia jest identyczny i we włoskim i angielskim. To versatile, czyli uniwersalny, wschechstronny, ang. definicja to turning easily from one to another of various tasks, fields of endeavor. Czyli możecie tak to skojarzyć, że tak jakby ‘odwraca się’ od jednego zajęcia do drugiego, łatwo się adaptuje, jest wszechstronny.

 

Ostatni na dziś rdzeń to -duc- pochodzący od łacińskiego ducere czyli prowadzić, kierować, wyjść. Stad mamy takie słowa jak włoskie conducente czyli konduktor lub kierowca czy angielskie conductor czyli dyrygent lub przewodnik (nie wycieczki tylko taki w fizyce). We włoskim mamy przecież słowo na przywódcę il duce, co w języku angielskim znalazło odzwierciedlenie we słowie duke czyli ksiażę. Jeśli „prowadzimy” swoje myśli w pewnym kierunku i wysuwamy wnioski to w ten sposób wnioskujemy – induce (ang) / metodą dedukcji / deduction (ang.) / deduzione (wł). Jeśli ktoś nas uwodzi (ang.) seduce to znów skojarzcie to jakby z “kierowaniem” ku sobie, uwodzeniem tj. sediction (ang.) / seduzione (wł.).

Mam nadzieję, że spodobało Wam się analizowanie słownictwa pod kątem etymologii i że dzięki temu zapamiętaliście trochę nowych słówek. Może dodalibyście jeszcze jakieś słowa? Ewentualnie poprawili jakieś nieścisłości zw. z włoskim, którego nie znam a tylko grzebałam w internetowych słownikach.
A jak Wam się podobała nasza akcja „Miesiąc Języków”? Chcielibyście kolejną za rok? Mam jeszcze małą niespodziankę. W związku z zakończeniem akcji czeka na Was konkurs z nagrodami ufundowanymi przez jednego z patronów. Więcej informacji … jutro.

Źródła:
Notatki ze studiów na temat łacińskich rdzeni w angielskim
słownik etymologii online
Słownik angielsko-włoski online
Słownik włoski glosbe online

Źródła fotografii: http://gratisography.com/

Linki do pozostałych wpisów z dnia włoskiego:

Angielski punkt widzenia
Angielski dla każdego – Rzymianie tu byli!
Specyfika języka – Rzym w idiomach

Chiński punkt widzenia
Biały Mały Tajfun – Matteo Ricci

Francuski punkt widzenia
Français-mon-amour – „Wspólne” słowa francuskiego i włoskiego
Love for France – Włoska piosenka po francusku 

Hiszpański punkt widzenia
Bzik Iberyjski – Włoskie ślady na hiszpańskiej mapie.

Niemiecki punkt widzenia
Językowy Precel – Tyrol Południowy

Szwedzki punkt widzenia
Szwecjoblog – Szwedzi chwalą się po włosku

Włoski punkt widzenia
Studia, parla, ama – Miesiąc Języków, czyli wiele różnych włoskich
Wloskielove – Po włosku czyli po jakiemu?
CiekawAOSTA – Jak nauczyłam się języka włoskiego