Czasowniki związane z gotowaniem
Zostałam poproszona o wpis o jedzeniu i choć o tym można by w nieskończoność to na szczęście temat został sprecyzowany jako „ wpis dotyczący słownictwa związanego z przepisami kulinarnymi … krojenie, siekanie, krojenie na plasterki, wyrabianie ciasta, wbijanie jajka itd.” Ania, która mnie o to poprosiła, interesuje się tematem, ponieważ prowadzi bloga o gotowaniu: http://ankagotuje.pl/
Jest bardzo dużo czynności związanych z gotowaniem i sama jak się ich kiedyś uczyłam miałam nie lada problemy by te wszystkie czasowniki zapamiętać. Na szczęście odkryłam, że wiele z nich ma swoje rzeczownikowe odpowiedniki i ucząc się jednego wyrazu, tak naprawdę od razu poznajemy dwa. Może też się okazać że czasownik jest dla nas nowy a rzeczownik jest nam dobrze znany, więc łatwiej będzie nam się nauczyć. Np. butter – masło –> jako czasownik oznacza też smarować masłem
– butter the bread – posmaruj chleb (choć można też powiedzieć spread bread with butter)
Poniżej przedstawiam na razie właśnie te czynności, które można skojarzyć też z rzeczownikiem. Pierwsze na liście są czasowniki a drugie n. – nouns, czyli rzeczowniki. Oznaczam rzeczownik n. gdy formy czasownika i rzeczownika są takie same.
bake – piec, zapiekać baker– piekarz
barbecue – piec na ruszcie barbecue – ruszt ogrodowy/impreza z gilem na wolnym powietrzu
blend – mieszać blender– mikser
boil – gotować boiler jug – czajnik do gotowania wody
bone – usuwać kości, filetować bone (n.) kość
broil – opiekać na ruszcie broiler – ruszt lub patelnia do opiekania mięsa
caramelize– karmelizować caramel – karmel
casserole – zapiekać casserole (n) – naczynie żaroodporne/ zapiekanka z naczynia
churn – ubijać masło churn (n.) – maselnica
core – wydrążyć, usuwać gniazda nasienne core (n.) – ogryzek
cream– zabielać/ ubijać na krem/ odciągać śmietankę cream (n.) – śmietanka / (zupa) krem
dice – kroić w kostki dice (n) – kostka do gry
dip – maczać w sosie dip – sos (do zakąsek)
glaze – glazurować glaze (n.) – glazura
grate – trzeć na tarce grater – tarka
freeze – zamrażać freezer – zamrażarka
flavour– przyprawiać, doprawiać flavour (n.) – smak
grill – grillować grill (n) – danie z rusztu, ruszt
grind – mielić grinder – młynek do kawy
mash– tłuc masher – tłuczek do kartofli
peel – obierać peeler – obieraczka/ nóż do obierania ziemniaków
pepper – doprawiać pieprzem pepper (n.) – pieprz
roast – piec w piekarniku (mięso) roaster (n.) – piec, opiekacz
roll – obtaczać rolling pin – wałek do ciasta
salt – solić salt – sól
scoop – wydłubywać łyżką scoop – łyżka do lodów
season – przyprawiać season (n.) – pora roku
sieve – przesiewać sieve (n.) – sito
skewer – nadziewać na szpikulec skever (n.) – szpila do szaszłyków
skim – zbierać (np. szum z zupy) skimmer (n.) – łyżka cedzakowa
skin – obdzierać ze skóry (zwierzę), obierać ze skórki (ow. i warz.) skin (n).- skóra
steam – gotować na parze steamer – garnek do gotowania na parze
tenderise – zmiękczać, tłuc mięso tenderiser – tłuczek do mięsa
whisk – ubijać pianę whisk – trzepaczka (nie whisker bo to wąs np. kota)
Ciekawym wyrazem jest shell. Znamy go jako rzeczownik oznaczający 'muszlę’. Poza tym jeszcze oznacza 1. łupinę np orzecha, 2. łuskę np nasiona czy naboju 3. strąk np grochu 4. pokrywę. Nie wiedziałam, że jest też taki czasownik. A jest ma wiele znaczeń także w kulinariach:
1. łuskać np. groch
– 'Josie was shelling peas in the kitchen’
2. obierać z łupinek orzechy
– hand-shelled pecans
3. obierać ze skorupki jajko
shells to też skorupki jajka a nutshell– łupiny orzecha. Znany jest też idiom (to put it) in a nutshell czyli (mówiąc) w skrócie
Po tej liście czasowników pora na takie, które podzieliłam na kategorie:
Smażenie i tłuszcz
Słowo patelnia, kojarzy się przede wszystkim z kobietą, a nie powinno tak być, bo patelnia to przecież pan.
Zapoznajmy się z trzema słówkami smażonymi, z których każde odpowiada innej ilości, za przeproszeniem, tłuszczu – i nie mówię o tuszy kucharza. Pierwsze z nich to oczywiście fry, co oznacza smażenie, lub poddawanie potrawy obróbce termicznej, przy użyciu tłuszczu w odpowiedniej ilości, czyli w sam raz. Czasem może nas najść ochota na deep fry, czyli usmażenie czegoś (np. frytek) w dużej ilości tłuszczu, w taki sposób aby produkt, który jest smażony pływał sobie swobodnie w gorących czeluściach zwierzęcych lub roślinnych. Kiedy chcemy użyć małej ilości tłuszczu, wtedy użyjemy francusko brzmiącego słowa sauté (wymowa: sa-TEJ, lub so-TEJ). Poza tym można też smażyć na mocno rozgrzanym tłuszczu kawałki warzyw ciągle mieszając i my to wtedy smażymy stir-fry (od stir-mieszać). Zazwyczaj w ten sposób przygotowuje się warzywa w kuchni azjatyckiej np. pad thai, którego podobno robię wyśmienicie (mam na to certyfikat 😉 ) Nie nawiązując już do tłuszczu, ale chcąc zaznaczyć że smażenie ma być szybkie użyjemy słowa sear – szybko obsmażyć (np. stek aby nie wysechł). Można też coś na patelni przyrumienić tzn. brown
To jeszcze na koniec, oprócz smażenia na tłuszczu można też robić z nim w kulinariach różne inne rzeczy np.
wytapiać tłuszcz – render down
– ‘Polly rendered the chicken fat down to a bit of golden grease that she would use in cooking a special dish.’
– ‘ Jane rendered down the fat for use later.’
clarify – przetapiać
-‘Schmaltz is actually the clarified fat.
– I usually clarify the fat the same way I would clarify butter
grease- natłuszczać np. blachę do ciasta (grease a cake tin)
trim – odkrawać (tłuszcz z mięsa, lub mięso od tłuszczu)
-‘For a leaner dish, trim the fat off before cooking’
skim – zbierać tłuszcz, szum z zupy, to skim milk – zbierać śmietankę z mleka / skim milk (n.) mleko odtłuszczone
-‘When we make the bone broth you should be skimming all the fat out of the broth.’
Pieczenie
Pieczenie w piekarniku nie jest takie skomplikowane, mamy 2 główne słowa. Jeśli pieczemy w piekarniku np. ciasto czy chleb to to będzie bake a jeżeli mięso to roast. Jeżeli chlebuś albo grzanki tylko opiekamy to mówimy toast (kojarzymy bardziej rzeczownik nie?). Z gotowaniem jest już gorzej:
Gotowanie
1. Gotowanie jako przygotowywanie posiłku
Najbardziej ogólne słowo na gotowanie jako przygotowywanie posiłku to oczywiście cook . Jest to ogólne słowo oznaczające przygotowywanie posiłku od krojenia poprzez obróbkę cieplną. Przygotowywanie posiłku, gdy nie wiadomo czy była obróbka cieplna to make (make a meal). Jest to na tyle ogólne, że można make a meal by cooking sth a może też oznaczać że ktoś make a meal by puting into a microwave. Identycznym w znaczeniu do make tylko bardziej formalnym jest prepare a nieformalnym rustle up. W Amerykańskim angielskim można też fix a meal, fix dinner w tym znaczeniu, z naciskiem, że robi się to szybko.
2. Gotowanie jako gotowanie w wodzie w garnku na ogniu
Kolejnym ogólnym oznaczającym gotować jest boil. Oczywiście już w tym sensie, że coś jest gotowane w wodzie. Amerykanie ani Brytyjczycy nie wydawali mi się narodem ludzi którzy preferują gotowanie od smażenia, ale ich język wskazuje na co innego. Tyle jest odmian gotowania w zależności od długości trwania gotowania, że się można złapać za głowę. Wymienię po kolei :
1. parboil – podgotowywać
2. precook – gotować wstępnie, podgotowywać
3. coddle – (Am.E) podgotowywać (nie doprowadzając do wrzenia, zwłaszcza jajka)
4. simmer – gotować na wolnym ogniu
5. blanch – blanszować zanurzeniu na kilkadziesiąt sekund we wrzątku i potem włożeniu do zimnej wody
6. steam – gotować na parze
7. sweat – podduszać (na wolnym ogniu)
8. stew – dusić na wolnym ogniu
9. braise – przyrumienić i dusić w niewielkiej ilości płynu pod przykryciem np. stew czyli gulasz
10. poach– gotować we wrzątku
Mimo całej tej wiedzy o gotowaniu, rezultaty mogą być kiepskie i możemy coś undercook – niedogotować lub overcook; to overdo – rozgotować
Krojenie i siekanie
Najbardziej ogólnym słowem na krojenie jest cut, przy czym kawałki rzeczy pokrojone za pomocą tego czasownika zawsze będą widoczne, gdyż cut niesie za sobą znaczenie to cut into pieces – pociąć/ pokroić na kawałki a definicja słownikowa cut to m.in. ‘make sth sorter with a knife’ czyli skracać. Jeżeli chcemy zaznaczyć jakie mają być te kawałki to użyjemy słowa slice – kroić na plastry, dice – kroić w kostkę, julienne – pociąć w paseczki warzywa (dość specjalistyczne słowo, może być nie znane dla Nativów nie znających się na kuchni), quarter – dzielić/ kroić na cztery części.
Można też coś kroić drobno czyli siekać (mince albo chop) przy czym mince oznacza też mielić. Chop możemy głównie meat, ale warzywa też (można też drewno – wood i wtedy będzie to oznaczało rąbać). Mince to bardzo drobno kroić a nawet mielić (stąd minced meat –mięso mielone). Jeżeli chcemy poszatkować lub podrzeć warzywa to użyjemy słowa shred (‘Coleslaw is made with shreded cabbage’)
Mieszanie
Tu na szczęście już nie ma aż tylu wyrazów, ale zapamiętać trzeba różnicę między mix/combie a stir.
Mix i jego bardziej formalny odpowiednik combine to połączyć, wymieszać składniki tak by stanowiły jedną całość. Natomiast stir to proces robienia tego czyli mieszanie (keep stirring until the ingridients combine). Istnieje też słowo toss oznaczające mieszać (np. saładkę) lub podrzucać (np. naleśniki). Poza tym możemy coś mieszać a raczej miksować na papkę na kilka sposobów:
1. pulp – rozcierać (np. miąższ z owoców) widelcem
2. process – miksować z pomocą robota kuchennego
3. blend – miksować za pomocą blendera
Zepsuć się – frazy z ‘go’
go bad – gdy coś się zepsuje i zjedzenie tej rzeczy byłoby niebezpieczne ponieważ już ona gnije (decay)
– This milk has gone bad
–bad Fish
Odpowiednikiem powyższego w Br.E. jest go off
-This milk has gone off
O mleku można też powiedzieć go/ turn sour – skwaśnieć, skisnąć, zważyć się
O owocach jak zgniją możemy powiedzieć to go rotten
– The apples went rotten very quickly.
Natomiast gdy coś jest nieświeże, ale zjedzenie tej rzeczy nie zagraża naszemu zdrowiu to mówimy go stale czyli, że jest stare, nieświeże, czerstwe (o pieczywie), zwietrzałe (o piwie) ale też stęchły (o powietrzu).
A poniżej lista tych czasowników, których nie udało mi się zakwalifikować do żadnej grupy:
A
aerate – gazować, saturować, napowietrzać napój
age – dojrzewać o winie serze
B
baste – polewać sosem / tłuszczem mięso podczas pieczenia
batter – (US) ciasto naleśnikowe
brew – warzyć (piwo), zaparzyć (zwł. herbatę)
C
char-broil – (US) piec na węglu drzewnym
chill – ostudzić
congeal – ścinać, zastygać
cool – ostudzić
cure – marynować, peklować (zwłaszcza o mięsie)
D
debone – filetować
decorate – ozdabiać
descale – jak to jest po polsku? Chodzi o to że obierać z łusek rybę, jest na to u nas 1 wyraz?
devil – przyrządzić na ostro
drain – odsączyć wodę
drizzle – delikatnie polewać (masłem lub sosem)
dry – suszyć
F
ferment – poddawać fermentacji
fillet – filetować
flambé – flambirować
flip – przewracać, podrzucać naleśnik
fricassee – przyrządzać potrawkę (z kurczaka, z cielęciny)
frost – zamrażać
froth – spieniać
G
garnish – garnirować, przybierać
gel – stężeć
H
hard boil – gotować (jajko) na twardo
heat – podrzać
hull – obierać, skubać, odszypułkowywać (np. truskawki), łuskać (np. groch)
I
ice – zamrażać ale też lukrować
infuse – zaparzać (herbatę, zioła), naciągać (o naparze)
J
jell – zmieniać się w galaretę
juice – wyciskać sok
K
knead – wyrabiać ciasto
L
layer – układać warstwami (np. mięso i warzywa w zapiekance)
leaven – zaczyniać (np. ciasto na chleb)
M
macerate– macerować
measure – odmierzyć
melt – roztopić
microwave – podgrzać w mikrofali
P
pare – wykrawać, okrawać (np. przypalona część)
percolate – zaparzać (zwł kawę)
pickle – marynować, kisić, kwasić
pit – drylować owoce
pluck (poultry) – skubać (drób)
pop – prażyć (np. kukurydzę i jest popcorn 😉 )
pour – wlać
preserve – konserwować –> stąd preservative to środek konserwujący a nie prezerwatywa (condome)
R
raw – surowy
reduce – zmniejszyć ogień
refrigerate – przechowywać w warunkach chłodniczych (w lodówce)
reheat – odgrzać
rinse – płukać
rise (dough) – rosnąć o cieście
S
scald – oparzyć się wrzątkiem / sparzać np warzywa
scallop – gotować w muszli przegrzebka lub w naczyniu o podobnym kształcie (chyba najdziwniejsze słowo jakie znalazłam)
scramble – robić jajecznicę
separate – oddzielić
serve – serwować
set – ścinać się
sift – przesiewać
sliver – odłamywać
snip – ciąć nożyczkami
soak – namoczyć
soak (overnight) – namocz na całą noc
souse – marynować, solić, peklować
sprinkle – posypywać (np cukrem), skropić (wodą)
squeeze (juice) – wyciskać (sok)
stuff – nadziewać, faszerować (np indyka)
steep – moczyć
strain – odcedzać np makaron
sweeten – słodzić
T
thicken – zagęszczać
top – dekorować (np. bitą śmietaną)
truss – wiązać drób do pieczenia
W
warm – podgrzać
Z
zap – (US) podgrzewać w mikrofali
zest – ucierać skórkę cytryny lub pomarańczy
Do wszystkich fanów kuchni i gotowania mam nadzieję, że wyczerpałam temat. Brak jeszcze jakiegoś słownictwa związanego z przygotowywaniem posiłków może się wiązać z tym, że sama nie mam jakiejś przesadnej wiedzy na ten temat.
Następnym razem pokażę to słownictwo w praktyce, gdyż mam zamiar przedstawić wam kilka przepisów kucharskich (i tym samym skończę odpowiadać na prośbę Ani)
Bardzo, bardzo dziękuję 🙂 Cały post wydrukowałam i przykleiłam nad biurkiem 🙂 Kompendium wiedzy … dzięki raz jeszcze za poświęcony czas i tyle pracy …. ściskam mocno!!!
Dzięki, nie ma sprawy 😉 Sama się kilku nowych słówek nauczyłam, a na początku myślałam, że to taki łatwy temat 😉
Bardzo, bardzo dziękuję!
Dużo mi to pomogło w przyswojeniu „kulinarnej” tematyki 😉
Bardzo proszę, cieszę się, że pomogłam 😉
Interesujące podejście do tematu. Dobrze się czyta.