Wyspiarze – żeglarze. Język prawdę Ci powie

Wracając do wakacyjnych skojarzeń, pewnie sporo z Was spędzi je na żaglach. Żeglowanie to coś co bezapelacyjnie kojarzy mi się z latem i … językiem angielskim.

Tak, tak z angielskim. Brytyjczycy to przecież wyspiarze. Znaczna  część ich kultury została zbudowana na tradycjach żeglarskich i ma to swoje odzwierciedlenie w języku. Potęga żeglarska, kolonialna i handlowa Zjednoczonego Królestwa dawno już minęła, ale do codziennego języka przeniknęły liczne wyrażenia powracających z wypraw żeglarzy.

Wiemy, że morskie wyprawy były niebezpieczne. Podświadomie Anglicy nadal o tym pamiętają pocieszając się w trudnej sytuacji mówiąc ‘Well, worse things happen at sea!’, co znaczy „mogło być gorzej”.

Bycie na wodzie to bycie w tarapatach (in deep water/ in hot water) a nawet między młotem a kowadłem (to be caught between the devil and the deep blue sea) e.g.

  • I told her that I was caught between the devil and the deep blue sea, because if I didn’t come up with my next loan payment

Ale choćby się waliło i paliło – come hell or high water a sprawy przyjmowały inny obrót – the tide is turning – to trzeba sobie jakoś radzić.

Żeglowanie to podejmowanie ryzyka czyli sail close to the wind. Jest to kolejne żeglarskie wyrażenie, gdy żaglowiec płynie z żaglami ustawionymi „blisko wiatru” ryzykuje, jest podatny na podmuchy, najmniejsza zmiana kierunku może skończyć się wywrotką. Popatrzcie na przykłady ze słowników:

  • If you keep sailing close to the wind, the police are going to arrest you eventually.
  • You were sailing a little close to the wind there when you made those remarks about his wife.
  • Max warned her she was sailing dangerously close to the wind and risked prosecution.
  • The company was sailing close to the wind, but it’s not clear if they were actually breaking the law.

Jest też wyrażenie Sail against the wind czyli płynąć pod wiatr, próbować coś osiągnąć wbrew obiegowym opiniom.

  • I know that I am sailing against the wind to try get this unpopular law passed, but I am confident that it will ultimately make our town a safer place.

Kolejne z żaglem wyrażenie to sail under false colours oznaczające udawać coś np.

  • Our team leader seems to be sailing under false colours, I don’t think he really understands what he’s supposed to be doing!
  • You are not who you seem to be. You are sailing under false colors.

Można też tłumaczyć dosłownie jako żeglować pod fałszywą banderą, była to kiedyś częsta praktyka piratów

  • The ship, sailing under false colors, suddenly started to pursue our ship.

O banderze, powiewającej banderze słyszymy też w znanym idiomie to come trough something with flying colours -wyjść z jakiejś sytuacji zwycięsko lub świetnie coś zdać, zaliczyć pass a test with flying colours. Od bandery pochodzi też idiom to show your true colours czyli pokazać swoje prawdziwe oblicze

Przebywanie na statku może być niebezpieczne dla samych marynarzy ze względu na drastyczne kary. Kojarzymy taki obrazek z bajki o Piotrusiu Panie. Hak karze przyjaciół Piotrusia na pewną śmierć każąc im iść po drewnianej desce, za burtę. Dosłownie walk the plank to iść po desce, ale w przenośni oznacza być zmuszonym do wyjścia, do opuszczenia czegoś lub jak w przykładzie zmuszonym do rezygnacji z pracy:     

  • The vice-president was forced to walk the plank when the new president joined the company.

Widzimy, ze przebywanie na statku bywa bardzo ryzykowne, jak nie pływasz to utoniesz. To oczywiście dosłowne tłumaczenie kolejnego idiomu sink or swim tj. wóz albo przewóz, oznaczającego, że sytuacja jest krytyczna i musimy robić wszystko by sobie poradzić. Przykłady

  • Sometimes it’s heartbreaking but I find it’s best to let my children sink or swim in most things in life.
  • People often find out just how strong they are when they’re forced to sink or swim.
  • On the first day, before any training, we give the interns a project to complete to see if they will sink or swim.  Most fail, but we are more interested in their attitude during the process.
  • It’s better to try something and sink or swim then to wait around worrying about what will happen.
  • Personally, I’d rather sink or swim than do nothing at all.
  • I’ve been training for a marathon for the past six months and the time has finally come to sink or swim.
  • We persuaded our son to enter a tennis tournament and just let himself sink or swim.  Well, he sunk but he also said losing wasn’t so bad and he would try again.
  • I’ll be traveling all by myself in China for two weeks so I will either sink or swim.

Kolejny znany idiom nie kojarzy się wcale z morzem. Chodzi o by and large czyli ogólnie rzecz biorąc. Pochodzi ze zbitków żeglarskich pojęć by the wind oraz sail large. Nie znam się na żeglowaniu, ale Wikipedia podpowiada,że:

bejdewind, ćwierćwiatr -nazwa jednego z wiatrów pozornych. Bajdewind wieje z kierunków: pomiędzy wiatrem wiejącym prostopadle do burt jednostki (półwiatr), a wiatrem wiejącym od strony kąta martwego, czyli od strony dziobu jednostki.

Wikipedia

Sail large to natomiast płynąć pełnym kursem. Tak też tego nie rozumiem, ale językowo chodzi o to, że jedno i drugie nie jest możliwe jednocześnie a jednak ta fraza to łączy i stąd znaczenie „ogólny”. Więcej poczytacie w materiałach źródłowych.1

Bycie marynarzem jest nie tylko niebezpieczne, wymaga też sporej wiedzy i doświadczenia. Wydźwięk tego przekonania usłyszycie w idiomach: to know sth by the cut of their jib, które dosłownie znaczy „rozpoznawać przypływający statek po kształcie jego kliwera” (skośnego żagla na dziobie). Idiom ten oznacza „rozpoznawać kogoś po charakterystycznym zachowaniu. Znany jest idiom to know the ropes, marynarz musi znać się na linach a zwykły człowiek mówimy, że zna się na rzeczy

  • He knows the ropes of the circus since he has been here his entire life.
  • This class is intense! You’re expected to know the ropes from day one.

Ktoś, kto jeszcze się na czymś nie zna, bo jest nowy w temacie to taki a freshwater sailor. Z kolei, gdy już się wszystkiego nauczymy (learn the ropes) wszystko stanie się prościną tj. plain sailing (gładkim żeglowaniem) a wokół nas wszystko jest schludne i zadbane, po prostu cacy (shipshape)

  • I went all round before we left to have a final look that everything was shipshape.

W temacie wody i żeglowania znajdziecie w angielskim jeszcze wiele innych idiomów. Wszystkie one świadczą o tym jak kulturowo ważne było morze w Zjednoczonym Królestwie. Mam nadzieję, że udało mi się pokazać, że język można analizować pod różnymi aspektami. Pierwsza próba takiej zabawy na moim blogu miała już miejsce we wpisie „Język prawdę Ci powie” (LINK) Zachęcam do czytania a na koniec jeszcze garstka innych wyrażeń i idiomów związanych z morzem (to oczywiście jeszcze nie wszystkie):

To be part of the crew – być częścią zespołu (dosłownie załogi)

  • We should invite Anita to join us on the project.”

To take something on board – przyjąć do wiadomości

  • e.g. Banks need to take on board the views of their customers.

To give a wide berth – omijać szerokim łukiem (berth Cuma lub koja)

All at sea – być zdezorientowanym

  • I am all at sea today. I can’t seem to make my mind up on anything at the minute.

To be three sheets to the wind – być pijanym  (sheets to szoty czyli liny żaglówki)

To be left high and dry –być pozostawionym samemu sobie

To rock the boat – narozrabiać, namieszać (dosłownie rozhuśtać łódkę)

  • It’s not the Republican way around here to rock the boat in public

All hands on deck – wszyscy na pokład czyli wszyscy muszą pomóc, zaangażować się w sprawę.

  • This year is basically all hands on deck to get the products out.
  • I’ll need one full watch crew for that, so we’ll have to call all hands on deck.

To make waves –robić zamieszanie, kłopoty

  • A strange new woman showing up in town and making waves.
  • If you make waves right now, you’ll lose your funding.

To run a tight ship – mieć wszystko na oku; być wymagającym przełożonym

  • That new manager sees very organised, he certainly seems to be running a tight ship.

Źródła:

https://www.merriam-webster.com/dictionary/by%20and%20large

https://www.phrases.org.uk/meanings/by-and-large.html

Tags: